بررسی جامع ارتودنسی ثابت (از اجزای مختلف تا انواع روش های ارتودنسی ثابت)

ارتودنسی ثابت یکی از روش های پرکاربرد در دندانپزشکی برای اصلاح ناهنجاری های دندانی و فکی است. این روش که به وسیله بریس های ثابت انجام می شود، به دلیل دقت و کارایی بالا در تصحیح موقعیت دندان ها و فک، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی جامع ارتودنسی ثابت، اجزای مختلف آن، انواع روش ها بر اساس نوع براکت، مزایا و معایب، مراحل درمان، و نکات مهم در مراقبت از دندان ها در طول درمان می پردازیم.

ارتودنسی ثابت چیست؟

به طور کلی  خود ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و درمان ناهنجاری های دندانی و فکی می پردازد. هدف اصلی ارتودنسی، بهبود عملکرد دهان و دندان، ایجاد زیبایی ظاهری و اصلاح مشکلات بایت (وضعیت فک ها و دندان ها نسبت به هم) است. روش های مختلفی برای انجام ارتودنسی وجود دارد که یکی از مهم ترین و متداول ترین آنها، ارتودنسی ثابت است.

ارتودنسی ثابت شامل استفاده از مجموعه وسایل و ابزارهایی گفته می شود که از اول تا آخر درمان به دندان ها متصل می شوند. به این وسایل در ترکیب با هم بریس ارتودنسی گفته می شود. بریس های ثابت که به دندان ها چسبانده می شوند، تا پایان دوره درمان قابل برداشتن نیستند.

این بریس ها از براکت ها، سیم ها و باندهای مختلف تشکیل شده اند که با اعمال نیروی ملایم، دندان ها را به تدریج به موقعیت مطلوب خود منتقل می کنند. ارتودنسی ثابت معمولاً برای موارد پیچیده تر ناهنجاری های دندانی و فکی مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل دقت و کارایی بالا، نتایج بسیار مطلوبی را ارائه می دهد.

آشنایی بیشتر با اجزای مختلف ارتودنسی ثابت

+ براکت ها

براکت ها جزء اصلی بریس های ثابت هستند و به سطح جلویی دندان ها چسبانده می شوند. براکت ها از مواد مختلفی مانند فلز، سرامیک و پلاستیک ساخته می شوند و وظیفه اصلی آنها نگه داشتن سیم ها و انتقال نیروی اعمال شده به دندان ها است. براکت ها به شکل های مختلفی طراحی می شوند تا با توجه به نیازهای درمانی بیمار، بهترین نتیجه را ارائه دهند.

براکت های فلزی رایج ترین نوع براکت ها هستند و به دلیل مقاومت بالا و هزینه کمتر، بسیار محبوبند. براکت های سرامیکی که شفاف یا به رنگ دندان هستند، گزینه مناسبی برای افرادی که به دنبال زیبایی بیشتری هستند محسوب می شوند. براکت های پلاستیکی نیز وجود دارند که کمتر رایج هستند و بیشتر برای کودکان استفاده می شوند.

+ سیم های ارتودنسی

سیم های ارتودنسی ثابت که از میان براکت ها عبور می کنند، نیروی لازم برای حرکت دندان ها را فراهم می کنند. این سیم ها از فلزاتی مانند استیل ضد زنگ یا آلیاژهای نیکل-تیتانیوم ساخته می شوند. سیم های نیکل-تیتانیوم به دلیل خاصیت حافظه دار  و حالت ارتجاعی بهتر، توانایی بیشتری در اعمال نیروی مداوم و کنترل شده دارند و معمولاً برای مراحل ابتدایی درمان استفاده می شوند.

سیم های ارتودنسی در انواع مختلفی از جمله سیم های گرد و مستطیلی عرضه می شوند. سیم های گرد معمولاً در مراحل اولیه درمان به کار می روند، در حالی که سیم های مستطیلی در مراحل پیشرفته تر برای کنترل دقیق تر حرکت دندان ها استفاده می شوند. متخصص ارتودنسی با تنظیم دقیق سیم ها می تواند نیروی مناسبی را برای حرکت دندان ها به موقعیت صحیح اعمال کند.

+ باندهای ارتودنسی ثابت

باندهای ارتودنسی حلقه های فلزی یا الاستیکی هستند که برای تثبیت سیم ها در محل خود به کار می روند. باندهای فلزی معمولاً در اطراف دندان های عقبی قرار می گیرند و به براکت ها و سیم ها استحکام بیشتری می بخشند. باندهای الاستیکی که به نام او-رینگ نیز شناخته می شوند، معمولاً برای نگه داشتن سیم ها در براکت های دندان های جلویی به کار می روند و به صورت منظم در جلسات تنظیم بریس ها تعویض می شوند.

+ ابزارهای اضافی

در کنار براکت ها، سیم ها و باندها، گاهی اوقات از ابزارهای اضافی مانند الاستیک ها (کش های ارتودنسی)، هدگیرها و پیچ های ارتودنسی نیز استفاده می شود. این ابزارها به کنترل بیشتر حرکت دندان ها و فک ها کمک می کنند و در موارد خاصی که نیاز به اصلاح ناهنجاری های شدیدتر وجود دارد، به کار می روند.

الاستیک ها یا کش های ارتودنسی معمولاً بین براکت های دندان های بالایی و پایینی قرار می گیرند و به تنظیم بایت و اصلاح مشکلات مربوط به فک کمک می کنند. هدگیرها نیز ابزاری هستند که برای اصلاح مشکلات شدید فکی و هدایت رشد فک ها استفاده می شوند. پیچ های ارتودنسی که به عنوان مینی اسکرو یا مینی ایمپلنت شناخته می شوند، به عنوان تکیه گاه برای اعمال نیروی اضافی به دندان ها به کار می روند.

انواع روش های ارتودنسی ثابت بر اساس نوع براکت

در ایران مرسوم است که بر اساس جنس براکت، ارتودنسی ثابت را به چند روش تقسیم می کنند:

+ براکت های فلزی

اگر از براکت های فلزی معمولی برای درمان استفاده شود، گفته می شود که ارتودنسی ثابت معمولی است. براکت های فلزی رایج ترین و قدیمی ترین نوع براکت های ارتودنسی هستند. این براکت ها از استیل ضد زنگ ساخته شده و به دلیل استحکام و دوام بالا، گزینه ای مقرون به صرفه برای بسیاری از بیماران محسوب می شوند. براکت های فلزی معمولاً کوچکتر و راحت تر از براکت های قدیمی تر هستند و با تکنولوژی های جدید، کارایی و ظاهر آنها بهبود یافته است.

استفاده از براکت های فلزی به دلیل مقاومت بالا در برابر شکستن و توانایی تحمل نیروهای زیاد، بسیار مناسب است. این براکت ها به راحتی قابل تنظیم هستند و می توانند نتایج قابل پیش بینی و دقیقی را ارائه دهند. با این حال، ظاهر فلزی آنها ممکن است برای برخی از بیماران از نظر زیبایی قابل قبول نباشد.

+ براکت های سرامیکی

اگر براکت های چسبانده شده به دندان ها سرامیکی یا همرنگ دندان باشند، یعنی شما ارتودنسی ثابت سرامیکی انجام داده اید. براکت های سرامیکی که به عنوان براکت های شفاف یا همرنگ دندان نیز شناخته می شوند، به دلیل ظاهر زیباتر و تطابق بهتر با رنگ دندان ها، گزینه ای محبوب برای بزرگسالان و افرادی هستند که به دنبال حفظ زیبایی لبخند خود در طول درمان هستند. این براکت ها از مواد سرامیکی ساخته شده اند که نسبت به براکت های فلزی کمتر جلب توجه می کنند.

+ براکت های زبانی (لینگوال)

اگر براکت ها به پشت دندان ها متصل شود یعنی شما ارتودنسی ثابت لینگوال انجام داده اید. براکت های زبانی یا لینگوال به پشت دندان ها چسبانده می شوند و از دید مستقیم پنهان هستند. این نوع براکت ها برای افرادی که به دنبال یک روش کاملاً نامرئی برای درمان ارتودنسی هستند، گزینه ای عالی محسوب می شوند. براکت های زبانی از مواد مشابه براکت های فلزی ساخته می شوند، اما به دلیل موقعیت نصب خاص خود نیاز به تکنیک ها و تنظیمات خاص دارند.

براکت های زبانی به بیماران امکان می دهند که بدون نگرانی از دیده شدن بریس ها، درمان ارتودنسی خود را انجام دهند. با این حال، نصب و تنظیم این براکت ها ممکن است پیچیده تر و زمان برتر باشد. همچنین، بیماران ممکن است در ابتدا با مشکلات گفتاری و ناراحتی در زبان مواجه شوند تا به این نوع براکت ها عادت کنند.

+ براکت های دیمون  (Self-ligating)

براکت های دیمون که با نام براکت های خود محکم شونده نیز شناخته می شوند نوعی از براکت های ارتودنسی ثابت هستند که دارای مکانیسم خاصی برای نگه داشتن سیم ها (بدون نیاز به باندهای الاستیکی یا فلزی اضافی) هستند. این براکت ها می توانند حرکت دندان ها را به صورت کارآمدتری کنترل کنند و نیاز به تنظیمات کمتری دارند.

استفاده از براکت های دیمون می تواند به کاهش مدت زمان درمان و تعداد مراجعات به دندانپزشک کمک کند. این براکت ها همچنین می توانند راحت تر از براکت های سنتی باشند و به دلیل عدم وجود باندهای الاستیکی، بهداشت دهان و دندان را نیز بهبود بخشند. با این حال، هزینه این نوع براکت ها معمولاً بالاتر است و ممکن است برای همه بیماران مناسب نباشد.

بیشتر بخوانید: هزینه ارتودنسی دندان در سال ۱۴۰۳ (از کمترین قیمت + روش های کاهش هزینه ها)

مزایای ارتودنسی ثابت چیست؟

+ دقت و اثربخشی بالا

یکی از مهم ترین مزایای ارتودنسی ثابت، دقت بالا در تصحیح موقعیت دندان ها است. بریس های ثابت به طور مداوم نیروهای کنترل شده ای را به دندان ها اعمال می کنند که باعث حرکت دقیق و قابل پیش بینی آنها می شود. این ویژگی، ارتودنسی ثابت را به گزینه ای ایده آل برای موارد پیچیده تر ناهنجاری های دندانی تبدیل می کند.

پایداری و ثبات این روش نیز باعث می شود که نتایج درمان مداوم و بدون وقفه باشند. بر خلاف ارتودنسی متحرک که بیمار می تواند آن را درآورد و دوباره سر جایش بگذارد، بریس های ثابت تا پایان دوره درمان به دندان ها متصل می مانند. این پایداری به بهبود کارایی و اثربخشی درمان کمک شایانی می کند.

+ قابلیت اصلاح مشکلات پیچیده

ارتودنسی ثابت قادر است مشکلات پیچیده تری را نسبت به ارتودنسی متحرک اصلاح کند. این موارد شامل ناهنجاری های شدید فکی، مشکلات بایت عمیق، کراس بایت، و فاصله های زیاد بین دندان ها می شود. به همین دلیل، دندانپزشکان برای موارد پیچیده تر اغلب از این روش استفاده می کنند.

+ افزایش اعتماد به نفس و کیفیت زندگی

با تصحیح ناهنجاری های دندانی، ارتودنسی ثابت به بهبود زیبایی لبخند و افزایش اعتماد به نفس بیماران کمک می کند. داشتن دندان های مرتب و زیبا تأثیر زیادی بر ظاهر و احساسات فرد دارد و می تواند روابط اجتماعی و حرفه ای را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این بهبود در ظاهر و احساس می تواند به کیفیت زندگی کلی بیمار کمک کند.

معایب ارتودنسی ثابت چیست؟

+ طولانی بودن دوره درمان

یکی از معایب ارتودنسی ثابت، طولانی بودن دوره درمان است. معمولاً دوره درمان با بریس های ثابت بین 18 تا 24 ماه به طول می انجامد، اگرچه این مدت زمان بسته به میزان ناهنجاری و پاسخ بدن به درمان می تواند متفاوت باشد. این طولانی بودن ممکن است برای برخی از بیماران خسته کننده باشد و نیاز به صبر و پیگیری مداوم دارد.

+ چالشی شدن بهداشت دهان و دندان

مشکلات بهداشت دهان و دندان نیز یکی دیگر از چالش های ارتودنسی ثابت است. استفاده از بریس های ثابت می تواند مراقبت های بهداشتی دهان و دندان را دشوارتر کند. غذا و پلاک ممکن است در اطراف بریس ها گیر کنند، که این می تواند خطر پوسیدگی دندان و بیماری های لثه را افزایش دهد. بنابراین، بیماران باید بهداشت دهان و دندان خود را با دقت بیشتری رعایت کنند و به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند.

+ درد و ناراحتی اولیه

پس از نصب بریس های ثابت و در هر بار تنظیم آنها، بیماران ممکن است درد و ناراحتی را تجربه کنند. این درد معمولاً طی چند روز اول پس از تنظیمات جدید رخ می دهد و به تدریج کاهش می یابد. مصرف مسکن های ملایم می تواند به کاهش این ناراحتی کمک کند. بیماران باید برای مقابله با این درد و ناراحتی آماده باشند و در صورت لزوم از دندانپزشک خود مشورت بگیرند

+ ایجاد محدودیت غذایی

محدودیت های غذایی نیز از دیگر معایب ارتودنسی ثابت محسوب می شوند. بیمارانی که از بریس های ثابت استفاده می کنند باید از مصرف برخی غذاهای سفت، چسبنده و قندی اجتناب کنند. این نوع غذاها می توانند به بریس ها آسیب برسانند یا باعث گیر کردن مواد غذایی در اطراف آنها شوند، که این امر می تواند بهداشت دهان و دندان را دشوارتر کند. بیماران باید به توصیه های دندانپزشک خود در مورد رژیم غذایی مناسب پایبند باشند.

مراحل درمان ارتودنسی ثابت به چه صورت است؟

۱. مشاوره و ارزیابی اولیه

در این مرحله، دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی با معاینه دقیق دهان و دندان های بیمار، نوع و میزان ناهنجاری را تعیین می کند. این ارزیابی شامل بررسی های رادیوگرافی، ایجاد مدل ها یا قالب های دندانی و عکس های مختلف است. پس از ارزیابی دقیق، طرح درمان مناسب برای بیمار تعیین می شود.

آماده سازی دندان ها قبل از نصب بریس های ثابت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. دندانپزشک ممکن است نیاز به انجام تمیزکاری حرفه ای یا درمان های پیشگیرانه مانند ترمیم پوسیدگی ها داشته باشد. همچنین، در برخی موارد، نیاز به کشیدن دندان های اضافی یا شلوغ نیز وجود دارد تا فضای کافی برای حرکت دندان ها فراهم شود.

۲. نصب بریس ها

در این مرحله، ارتودنتیست براکت ها را به سطح جلوی دندان ها چسبانده و سیم های فلزی را از میان آنها عبور می دهد. باندهای الاستیک یا فلزی نیز برای تثبیت سیم ها به کار می روند. نصب بریس ها معمولاً حداقل یک ساعت طول می کشد و ممکن است با کمی ناراحتی همراه باشد. این مرحله نیاز به دقت و مهارت بالای متخصص ارتودنسی دارد تا براکت ها و سیم ها به درستی نصب شوند و نیروی مناسب را اعمال کنند.

۳. تنظیمات دوره ای

تنظیمات منظم بریس ها نیز بخشی ضروری از فرآیند درمان ارتودنسی ثابت است. پس از نصب بریس ها، بیمار باید به طور منظم (معمولاً هر 4 تا 6 هفته) به دندانپزشک مراجعه کند تا تنظیمات لازم بر روی بریس ها انجام شود. این تنظیمات شامل سفت کردن سیم ها و تغییر باندهای الاستیک است که باعث حرکت تدریجی دندان ها به موقعیت صحیح می شود. پیگیری منظم و دقیق این تنظیمات برای موفقیت درمان بسیار مهم است.

۴. اتمام دوره درمان و شروع استفاده صحیح از ریتینر

پس از اینکه دندان ها کاملا مرتب شد و فک ها در موقعیت هماهنگی نسبت به هم قرار گرفتند وسایل برداشته می شوند. بعد از برداشتن بریس های ارتودنسی ثابت، استفاده از ریتینر برای حفظ نتایج درمان ضروری است. بیماران باید به دقت دستورالعمل های دندانپزشک را انجام داده و از ریتینرها مراقبت کنند. استفاده منظم و صحیح از ریتینر به جلوگیری از حرکت مجدد دندان ها و حفظ نتایج به دست آمده کمک می کند. این مرحله نیز به اندازه مراحل قبلی درمان از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به دقت رعایت شود.