با 10 نوع مختلف زخم دهان بیشتر آشنا شوید + روش های درمان

همانطور که بارها در سایت ویکی دندان اشاره کرده ایم، مانند هر بخش دیگری از بدن، حفره دهان نیز همواره ممکن است با مشکلات، بیماری ها و چالش های مختلفی روبرو شود. زخم های دهانی یکی از این چالش ها هستند که در این مقاله به طور کلی آن ها را مورد بررسی قرار داده ایم این شما و این رایج ترین انواع زخم دهان که حتما باید با آن ها آشنا باشید.

منظور از زخم دهان چیست؟

زمانی که صحبت از زخم دهان می کنیم منظورمان شکل گیری و ایجاد ضایعاتی در بافت نرم داخل دهان است. در انگلیسی به این ضایعات دهانی اصطلاحا (oral lesions) گفته می شوند.

این زخم ها تغییرات غیرطبیعی هستند و می توانند به صورت زخم، تاول، ناهماهنگی بافتی یا رشد غیر طبیعی ظاهر شوند. این ضایعات می توانند روی لب ها، زبان، بخش داخلی گونه ها، لثه ها یا حتی سقف دهان ایجاد شوند. در حالی که برخی از ضایعات دهانی ممکن است بی ضرر باشند و خود به خود برطرف شوند، اما برخی دیگر ممکن است نیاز به مداخله و درمان پزشکی یا دندانپزشکی داشته باشند.

آشنایی با رایج ترین زخم های دهانی

آفت دهان

آفت‌ها (Canker Sores) زخم‌های کوچک، کم عمق و دردناکی هستند که می‌توانند در داخل دهان ظاهر شوند. آنها معمولا گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد هستند که با حاشیه قرمز احاطه شده است. آفت ها مسری نیستند و معمولاً طی یک تا دو هفته خود به خود بهبود می یابند.

تبخال

تبخال (Cold Sores) یک زخم دهان نیست ولی در اطراف دهان (مشخصا لب ها) ایجاد می شود. این ضایعه توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) ایجاد می شوند و شبیه تاول هستند. این تاول های پر از مایع روی لب یا اطراف آن ظاهر شده و می توانند دردناک و مسری باشند. تبخال معمولاً در عرض چند هفته از بین می رود اما می تواند به طور دوره ای مجددا عود کند.

برفک دهان

برفک (Thrush) یا کاندیدیازیس دهان (oral candidiasis) یک نوع عفونت قارچی است که در اثر رشد بیش از حد باکتری به نام مخمر کاندیدا در دهان ایجاد می شود. این زخم دهان به صورت لکه های سفید کرمی رنگ بر روی زبان، بخش داخلی گونه ها یا سقف دهان ظاهر می شود. برفک دهان در نوزادان، افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و کسانی که داروهای خاصی مصرف می کنند شایع تر است.

لکوپلاکیا

لکوپلاکیا (Leukoplakia) وضعیتی است که در آن لکه های سفید و ضخیمی در بخش داخلی گونه ها، لثه یا زبان ایجاد می شود. این زخم دهان اغلب به دلیل تحریکات مزمن مانند استعمال تنباکو ایجاد می شود. در حالی که اکثر موارد لکوپلاکیا بی ضرر هستند، اما برخی دیگر ممکن است علائم تغییرات پیش سرطانی را نشان دهند و نیاز به ارزیابی تخصصی تر داشته باشند.

لیکن پلان دهان

لیکن پلان دهان (Oral Lichen Planus) یک بیماری التهابی مزمن است که بر غشاهای مخاطی دهان تأثیر می گذارد. این بیماری  به صورت زخم یا لکه های سفید، توری یا نواحی قرمز و متورم ظاهر می شود. اگرچه علت لیکن پلان دهان ناشناخته است، اما ممکن است به یک پاسخ خود ایمنی مرتبط باشد.

سرطان دهان

سرطان دهان (Oral Cancer) به رشد غیر طبیعی سلول ها در دهان اشاره دارد. این وضعیت می تواند به صورت یک زخم دهان ساده یا توده ای گسترده که بهبود نمی یابد بروز کند. سرطان دهان همچنین می تواند همراه با علائم دیگری مانند مشکل در بلع یا تغییر صدا ظاهر شود. تشخیص و درمان زودهنگام این وضعیت برای مدیریت سرطان دهان بسیار مهم است.

موکوسل

موکوسل (Mucocele) نوعی زخم دهان پر از مایع بوده که بی ضرر است. این ضایعاه معمولا در بخش داخلی لب ها، گونه ها یا کف دهان ایجاد می شود و معمولاً در اثر آسیب یا انسداد مجاری غدد بزاقی ایجاد می شود. موکوسل ها معمولاً بدون درد هستند و خود به خود برطرف می شوند، اما در برخی موارد ممکن است برداشتن آن با جراحی ضروری باشد.

زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی (Geographic tongue) که با نام گلوسیت مهاجرتی خوش خیم نیز شناخته می شود، وضعیتی است که با لکه های نامنظم روی سطح زبان مشخص می شود. این تکه‌ها ممکن است به صورت مناطق صاف و قرمز رنگی که با حاشیه‌های سفید احاطه شده‌اند، شبیه نقشه ظاهر شوند. در حالی که زبان جغرافیایی یک زخم دهان بی ضرر و اغلب بدون علامت است، اما می تواند باعث ناراحتی یا حساسیت به برخی غذاها شود.

اریتروپلاکی

اریتروپلاکی (Erythroplakia) یک لکه قرمز رنگ است که روی مخاط دهان در جایی مانند زبان یا کف دهان ظاهر می شود. این یک ضایعه یا زخم دهان پیش سرطانی در نظر گرفته می شود و برای رد یا مثبت شدن سرطان دهان نیاز به مراقبت و ارزیابی فوری پزشکی دارد.

گرانول فوردایس

گرانول های فوردایس (Fordyce Granules) زخم دهان یا لکه های کوچک و بی ضرر مایل به زرد یا سفیدی هستند که می توانند روی لب ها یا بخش داخلی گونه ها ظاهر شوند. این لکه ها نتیجه غدد چربی هستند و نیازی به درمان ندارند مگر اینکه باعث نگرانی های زیبایی شناختی شوند.

علائم رایج انواع زخم دهان چیست؟

علائم ضایعات دهانی بسته به نوع و شدت بیماری می تواند متفاوت باشد. علائم رایج عبارتند از:

• درد یا ناراحتی
• تورم یا التهاب
• لکه های قرمز یا سفید
• زخم دهان
• مشکل در خوردن یا نوشیدن
• تغییر در طعم یا حس
• خونریزی یا تحریک مداوم

علل اصلی ضایعات داخل حفره دهان چیست؟

انواع زخم دهان می توانند دلایل مختلفی داشته باشند، اما رایج ترین علل عبارتند از:

• عفونت ها (باکتریایی، ویروسی یا قارچی)
• ضربه یا آسیب به دهان
• بیماری های خود ایمنی
• کمبودهای تغذیه ای
• تغییرات هورمونی
• مصرف تنباکو
• تحریک ناشی از وسایل دندانپزشکی
• داروهای خاص
• مصرف الکل

نوع و علت دقیق زخم دهان چطور تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص ضایعات دهانی، پزشکان معمولا معاینه کاملی از دهان انجام داده و سابقه پزشکی بیماران نیز چک می شود. در برخی موارد، بیوپسی یا آزمایش های اضافی ممکن است برای تعیین علت زمینه ای و رد شرایط جدی مانند سرطان دهان لازم باشد.

روش های درمان زخم دهان چیست؟

درمان ضایعات دهانی به نوع، شدت و علت زمینه ای آن ها بستگی دارد. برخی از رایج ترین روش های درمان عبارتند از:

داروهای بدون نسخه

برای ضایعات خفیف دهان، کرم‌های موضعی، ژل‌ها یا دهان‌شویه‌های بدون نسخه می‌توانند به تسکین درد و بهبودی کمک کنند. این محصولات ممکن است حاوی موادی مانند بنزوکائین، پراکسید هیدروژن یا عوامل ضد میکروبی باشند.

داروهای تجویزی

در موارد شدیدتر یا زمانی که عفونتی در خصوص زخم دهان وجود دارد، پزشک یا دندانپزشک ممکن است داروهایی مانند ضد ویروس ها، ضد قارچ ها، کورتیکواستروئیدها یا سرکوب کننده های ایمنی را تجویز کند.

درمان های خانگی

برخی از درمان های خانگی می توانند زخم دهان را تسکین دهند. مثلا شستشوی دهان با آب نمک گرم، استفاده از ژل آلوئه ورا، یا استفاده از یک عامل بی حس کننده مانند روغن میخک برخی از این روش ها سهتند. با این حال، بسیار مهم است که قبل از استفاده از هر گونه درمان خانگی با پزشک مشورت کنید.

مداخله جراحی

در موارد خاص، مداخله جراحی ممکن است برای از بین بردن زخم دهان ضروری باشد. رویکرد جراحی می تواند شامل برداشتن کامل یا جزئی ضایعه یا ساختارهای مرتبط با آن باشد.

پیشگیری از ضایعات دهان

در حالی که نمی توان از بروز همه ضایعات دهانی پیشگیری کرد، اما اقداماتی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلاء به آن ها انجام دهید:

• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید
• از مصرف دخانیات خودداری کنید و مصرف الکل را محدود کنید.
• هنگام خوردن یا نوشیدن غذاهای گرم احتیاط کنید تا دچار سوختگی نشوید.
• با استفاده از محافظ دهان هنگام فعالیت های ورزشی از دهان خود محافظت کنید.
• به طور منظم برای معاینه و غربالگری سرطان دهان به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

در خصوص ضایعات دهانی چه زمانی باید حتما به پزشک مراجعه شود؟

اگر علائم نگران کننده ای را تجربه کردید یا اگر ضایعات دهانی مزمن بوده و حتی بدتر می شود بسیار مهم است که به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این، اگر سابقه سرطان دهان دارید یا در معرض خطر آن هستید، به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. تشخیص و درمان سریع می تواند به جلوگیری از بروز عوارض و تضمین سلامت دهان و دندان کمک کند.